Πώς να σταματήσεις να συγκρίνεσαι με τους άλλους: 6 σημεία-κλειδιά
«Ο Θεός δημιουργεί μόνο πρωτότυπα. Δεν του αρέσουν τα αντίγραφα» Μπαγκουάν Σρι Ραζνίς
Οι άνθρωποι, ως κοινωνικά όντα, συνηθίζουμε να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους, σε διάφορα επίπεδα, όπως για παράδειγμα σε σχέση με την εξωτερική εμφάνιση, την κοινωνική θέση, το lifestyle, την οικονομική άνεση, τα ταλέντα κλπ. Συγκρίνουμε τη ζωή μας με τη ζωή του φίλου μας, του γνωστού, του παλιού συμμαθητή ή ενός διάσημου προσώπου.
Πρόκειται για μία διαδικασία που γίνεται αυτόματα και τα τελευταία χρόνια, με την είσοδο των social media στη ζωή μας, έχει ενταθεί σε μεγάλο βαθμό, αφού καθημερινά ιδεαλιστικές εικόνες κατακλύζουν την οθόνη του κινητού μας, γεγονός που σύμφωνα με σειρά ερευνών, έχει συμβάλει στην εμφάνιση πολλών ψυχολογικών προβλημάτων και διαταραχών στην αυτοαντίληψη.
Που οφείλεται;
Σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης, η οποία διατυπώθηκε από τον Leon Festinger το 1954, τα άτομα, στην προσπάθεια να ικανοποιήσουν την βαθιά εσωτερική τους ανάγκη να αυτό-προσδιοριστούν και να αντιληφθούν με βεβαιότητα το ποιοι είναι, αναζητούν τα κριτήρια αξιολόγησης τους έξω από αυτούς και συγκρίνουν τον εαυτό τους με άλλους. Έτσι, οι αξίες, οι πεποιθήσεις, οι επιδόσεις και οι ικανότητες τους μετριούνται σε σχέση με τα αντίστοιχα γνωρίσματα των άλλων, και όχι βάσει αντικειμενικών και αδιαμφισβήτητων κριτηρίων. Επομένως, η προσωπική πραγματικότητα πλάθεται βάσει της κοινωνικής πραγματικότητας.
Αυτή η συγκριτική διαδικασία μπορεί να κινηθεί προς δύο κατευθύνσεις: Η σύγκριση μπορεί να γίνεται τόσο με άτομα που «υπερέχουν», όσο και με άτομα που «υστερούν» σε σχέση με εμάς. Η σύγκριση με άτομα που υστερούν προκαλεί αισθήματα επάρκειας, ικανοποίησης και αυτοπεποίθησης, ενώ η σύγκριση με άτομα που υπερέχουν δημιουργεί αισθήματα ανεπάρκειας, θυμού και θλίψης. Ο Festinger τόνισε ότι τα άτομα που χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη αβεβαιότητα ως προς τις ικανότητές τους τείνουν να συγκρίνονται περισσότερο με τους άλλους. Βάσει των παραπάνω και δεδομένου ότι οι περισσότεροι έχουμε ως μέτρο σύγκρισης κάποιον ανώτερο, η συνήθεια αυτή μπορεί να αποβεί εξαιρετικά επιζήμια για την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμηση.
Συνήθως, η τάση της σύγκρισης ξεκινά από την οικογένεια, όπου οι γονείς συγκρίνουν τα παιδιά μεταξύ τους ή με παιδιά άλλων οικογενειών, με συμμαθητές ή ξαδέρφια, στην προσπάθεια τους να τα κινητοποιήσουν ώστε να γίνονται καλύτερα. Έτσι, όμως, το παιδί παίρνει το μήνυμα ότι η αξία του προσδιορίζεται και επιβεβαιώνεται από κάποιον άλλο, και όχι από το ίδιο.
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η ανασφάλεια είναι επίσης χαρακτηριστικά που ωθούν έναν άνθρωπο να συγκρίνεται με τους άλλους, και συγκεκριμένα με εκείνους που φαίνονται να είναι καλύτεροι από αυτόν. Επιπλέον, η σύγκριση που οφείλεται σε ανασφάλεια μπορεί να κινείται από την ανάγκη να ανήκει κανείς στη μάζα, στον μέσο όρο, ώστε να νιώθει ασφαλής και αποδεκτός.
Πώς να σταματήσουμε τις συγκρίσεις:
Πρώτα απ’ όλα πρέπει να διαπιστώσουμε αν η σύγκριση μάς ωφελεί ή μάς βλάπτει.
Αν αυτή η διαδικασία γίνεται καλοπροαίρετα, είναι προσανατολισμένη σε στόχους, και όχι σε πρόσωπα, μας εμπνέει και μας κινητοποιεί να γίνουμε καλύτεροι, τότε είναι μία υγιής και ωφέλιμη συνήθεια.
Αν, όμως, η σύγκριση γίνεται συχνά, μας κάνει να αισθανόμαστε και να σκεφτόμαστε άσχημα για τον εαυτό μας και να μας υποτιμούμε, θεωρώντας πάντα τον άλλο καλύτερο, τότε έχουμε πέσει στην παγίδα και είναι σίγουρα μία βλαβερή συνήθεια για εμάς.
Αν βλέπετε τον εαυτό σας πιο κοντά στη δεύτερη κατηγορία, ίσως οι παρακάτω 6 σκέψεις σας βοηθήσουν:
Η συνεχής σύγκριση με τους άλλους είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της αυτοπεποίθησης. Πρόκειται για μία συνήθεια νευρωτική, που μας στερεί ενέργεια και χαρά. Αν εξαρτάμε την αξία μας από εξωτερικούς παράγοντες ή αν προσπαθούμε να μοιάσουμε κάπου αλλού, δεν θα είμαστε ποτέ αυθεντικοί, ευτυχισμένοι και ισορροπημένοι. Η αξία μας είναι αδιαμφισβήτητη και ανεξάρτητη από οποιονδήποτε άλλο, τα υλικά αγαθά ή την ομορφιά του.
Κάθε άνθρωπος είναι μο-να-δι-κός, έχει τη δική του πορεία και ιστορία ζωής. Είμαστε τόσο πολύπλοκοι και πολυδιάστατοι, που το να συγκρινόμαστε με άλλους είναι παράλογο. Γιατί να συγκρίνουμε ανόμοια πράγματα;
Πάντα θα υπάρχει κάποιος που θα υπερέχει σε σχέση με εμάς. Ο ανταγωνισμός είναι χαοτικός και άνευ ουσίας, δεν σταματά ποτέ και μας εξαντλεί συναισθηματικά. Δεν γίνεται να είμαστε καλοί σε όλα, και η αλήθεια είναι ότι δεν το χρειαζόμαστε. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να βρούμε σε τι είμαστε καλοί και να επενδύσουμε εκεί.
Όταν εξιδανικεύουμε αυτούς τους άλλους, που αποτελούν πρότυπα για εμάς, ξεχνάμε ότι βλέπουμε μία βιτρίνα και αγνοούμε τι υπάρχει από πίσω. Κανείς δεν προβάλλει τις αποτυχίες και τις δυσκολίες του, ειδικά στα social media. Οπότε, ας τους κατεβάσουμε από το βάθρο των νικητών.
Καλώς ή κακώς υπάρχει και ο παράγοντας τύχη, τον οποίο δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Αντί όμως να συγκρινόμαστε με εκείνους που υπήρξαν πιο τυχεροί με τα χρήματα, τις ευκαιρίες ή τα γονίδια και να «καταριόμαστε» τη δική μας μοίρα, ας πάρουμε την ευθύνη της ζωής μας και ας σκεφτούμε τι είναι αυτό που μπορούμε να αλλάξουμε, αφού «συν Αθηνά και χείρα κίνει».
Το να ανήκεις στο μέσο όρο και να μοιάζεις σε κάποιον άλλο δεν είναι καθόλου ενδιαφέρον. Αντίθετα, το να επενδύσουμε στη διαφορετικότητα μας και να την αξιοποιήσουμε μπορεί να γεννήσει κάτι ανεπανάληπτο. Το μυστικό της επιτυχίας βρίσκεται στις διαφορές, όχι στις ομοιότητες.
Πάνω απ’ όλα:
Ας αποφασίσουμε πού θα διοχετεύουμε τον χρόνο και την ενέργεια μας: Όταν υποβάλλουμε τον εαυτό μας σε συγκρίσεις με άλλους, ξοδεύουμε το δυναμικό μας σε εκείνους. Αυτοί γίνονται οι πρωταγωνιστές στη δική μας ζωή. Αντί, λοιπόν, να σπαταλάμε ενέργεια και ουσία έξω από εμάς, ας εστιάσουμε μέσα μας. Ας επικεντρωθούμε στις δυνάμεις, και όχι στις αδυναμίες μας. Εμείς είμαστε το «project» της ζωής μας.
Ας είμαστε τόσο απασχολημένοι με εμάς και τους στόχους μας, ώστε να μην έχουμε χρόνο για ανώφελες συγκρίσεις. Η αξία και η ψυχική μας υγεία δεν μπορούν να εξαρτώνται από κάποιον άλλο. Το μοναδικό μέτρο σύγκρισης πρέπει να είναι το άτομο που ήμασταν χθες. Ας στοχεύσουμε στην αυτογνωσία, την αυτοβελτίωση και την εξέλιξη μας. Οφείλουμε να κάνουμε ό,τι μας κάνει χαρούμενους, όχι ό,τι κάνουν οι άλλοι.
Κείμενο: Αγγελική Κονιδάρη, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας MSc/Εκπ.Ψυχοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία
Γεωργογιάννης, Π., Ernst, S., Lueck, H., Grimmer, W. (1997). Θεωρίες της Κοινωνικής Ψυχολογίας, Τόμος 3. Αθήνα: τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδάνος
0 Σχόλια