Υπερανάλυση: 8 συνήθειες για να την περιορίσουμε
Η υπερανάλυση είναι μία συνήθεια που ταλαιπωρεί μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, ειδικά στην εποχή μας και τους γρήγορους ρυθμούς της. Πρόκειται για μια διαδικασία νοητικού μηρυκασμού, κατά την οποία σκέψεις και προβληματισμοί βομβαρδίζουν το μυαλό και επανέρχονται συνεχώς, αναλύοντας γεγονότα, καταστάσεις, περιβάλλοντα, πιθανότητες και ανθρώπους, τόσο σε σχέση με το παρελθόν και το παρόν, αλλά κυρίως ως προς το μέλλον. Συνήθως, αυτή η «φλυαρία» του νου χαρακτηρίζει ανθρώπους που διακατέχονται από έντονο άγχος, τελειομανία και ελεγκτική τάση.
Πού οφείλεται;
Η υπερανάλυση μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες. Πρώτα από όλα, μπορεί να είναι προϊόν μάθησης εντός της οικογένειας. Αν, για παράδειγμα, οι γονείς ή ο ένας γονέας ήταν πολύ αναλυτικοί και προσεκτικοί κατά τη λήψη αποφάσεων, πιθανότατα το παιδί θα υιοθετήσει την υπερανάλυση ως ένα στοιχείο της προσωπικότητας του και ως έναν τρόπο να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις.
Μία άλλη πιθανή αιτία είναι η ανάγκη για ασφάλεια και έλεγχο. Αν το άτομο είναι ανασφαλές, δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του και φοβάται τα λάθη, μπορεί να χρησιμοποιεί την υπερανάλυση ως έναν μηχανισμό άμυνας απέναντι στην αβεβαιότητα και το φόβο της αποτυχίας. Η εξονυχιστική επεξεργασία των πληροφοριών προσφέρει μία ψευδαίσθηση ελέγχου και ασφάλειας ως προς το ότι θα ληφθεί η καλύτερη δυνατή απόφαση και δεν θα υπάρξουν απώλειες. Επίσης, όσον αφορά τις ανθρώπινες σχέσεις, η υπερανάλυση προέρχεται συχνά από ανασφάλεια και φόβο εγκατάλειψης. Τα άτομα που διαρκώς ερμηνεύουν συμπεριφορές, αναλύουν πιθανά κίνητρα, συνδέουν γεγονότα, προβλέπουν ενδεχόμενα, προσπαθούν να εξηγήσουν και να δώσουν νόημα στην παραμικρή λεπτομέρεια, συνήθως φοβούνται ότι η σχέση δεν θα πάει καλά και ο σύντροφος ή ο φίλος θα τούς αφήσει, συνεπώς προσπαθούν να ελέγξουν την έκβαση της αναλύοντας κάθε γεγονός και κάνοντας πολύ προσεκτικές κινήσεις.
Ακόμη, η έλλειψη αυτοπεποίθησης και η αίσθηση ότι δεν είμαστε αρκετά ικανοί να φέρουμε τα πράγματα εις πέρας, μπορεί να μας κρατά σε ένα συνεχές νοητικό στάδιο ανάλυσης και προετοιμασίας, που μας εμποδίζει να πράξουμε και να υλοποιήσουμε όσα σκεφτόμαστε, υπό το φόβο ότι δεν θα τα καταφέρουμε και θα κριθούμε.
Συνέπειες
Οι λόγοι που οδηγούν κάποιον στο να γίνει υπεραναλυτικός είναι μοναδικοί για τον καθένα και σχετίζονται με διάφορους παράγοντες. Οι συνέπειες, όμως, αυτής της συνήθειας είναι πάνω-κάτω οι ίδιες για όλους.
Η υπερανάλυση καταναλώνει πολύτιμη ενέργεια, μάς προκαλεί επιπλέον στρες και επηρεάζει άμεσα τον ύπνο μας, αφού μόλις πέσουμε στο κρεβάτι ξεκινάει ο φαύλος κύκλος των σκέψεων. Ακόμη, μάς στερεί τη δυνατότητα να είμαστε παρόντες και να απολαμβάνουμε όμορφες στιγμές, οδηγεί σε σωματική και συναισθηματική εξάντληση και σε αναβλητικότητα, ενώ μας κάνει δέσμιους του μυαλού μας. Τελικά, ενώ σκοπός της υπερανάλυσης είναι να αποκτήσουμε τον έλεγχο, ο έλεγχος περνάει πια στα χέρια των σκέψεων μας.
Τι μπορούμε να κάνουμε
Ας δούμε κάποιες συνήθειες, που μπορούν να μας βοηθήσουν:
Κατανόηση: Είναι πολύ βασικό να κατανοήσουμε τη συνήθεια της υπερανάλυσης και το τι εξυπηρετεί στη ζωή μας, χωρίς να κρίνουμε. Όταν επιδεικνύουμε ενσυναίσθηση στον εαυτό μας γι’ αυτό που τον δυσκολεύει, είναι πολύ πιο εύκολο να το διαχειριστούμε.
Συζήτηση: Αντί να κάνουμε διαρκώς εσωτερικό μονόλογο, είναι πολύ πιο χρήσιμο να κάνουμε διάλογο και να συζητήσουμε όσα μας απασχολούν με ένα κοντινό πρόσωπο εμπιστοσύνης. Μόνο που θα εκφράσουμε τους προβληματισμούς μας, θα εκτονωθούμε και επιπλέον θα πάρουμε κατανόηση και ανατροφοδότηση που μπορεί να αλλάξει την οπτική μας.
Ημερολόγιο: Όταν οι σκέψεις μένουν μόνο στο μυαλό, μάς βαραίνουν και μας στρεσάρουν, ενώ η καταγραφή και η τοποθέτηση τους στο χαρτί λειτουργεί αποσυμφορητικά, ενώ ταυτόχρονα μας επιτρέπει να τις δούμε πιο ψύχραιμα και οργανωμένα.
Διεύρυνση οπτικής: Όταν κάτι μας απασχολεί και μας αγχώνει έντονα, αξίζει να αναρωτηθούμε: «Τι σημασία θα έχει αυτό που σκέφτομαι σε έναν μήνα ή σε έναν χρόνο;». Τις περισσότερες φορές η σημασία του δεν θα είναι ανάλογη της ενέργειας που ξοδεύουμε και έτσι μπορούμε να επανέλθουμε στη ρεαλιστική διάσταση των πραγμάτων. Extra tip: Οι έρευνες έχουν δείξει ότι το 90% των πραγμάτων για τα οποία ανησυχούμε δεν θα συμβούν ποτέ!
Το χειρότερο σενάριο: Αν ταλαιπωρούμαστε συνεχώς από αμφιβολίες και ανησυχίες για το τι μπορεί να πάει στραβά, είναι χρήσιμο να σκεφτούμε: «Ποιο είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί;». Τότε θα δούμε ότι και το χειρότερο σενάριο δεν είναι κάτι τόσο τραγικό, οπότε αυτομάτως η ανησυχία θα καταλαγιάσει, αλλά ακόμα και αν είναι κάτι πολύ δύσκολο, θα μπορούμε να προετοιμαστούμε γι’ αυτό και να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε.
Ενσυνειδητότητα στο παρόν: Καθώς υπεραναλύουμε τα πάντα και σκεφτόμαστε λάθη του παρελθόντος ή ενδεχόμενα του μέλλοντος, απομακρυνόμαστε από αυτό που βιώνουμε στο εδώ και τώρα. Η περιπλάνηση σε άλλες χρονικές διαστάσεις πάντα προκαλεί κάποιου είδους στρες. Οφείλουμε να στρέφουμε την προσοχή μας σε αυτό που έχουμε και το μόνο που έχουμε είναι η παρούσα στιγμή. Εκπαιδεύστε το μυαλό σας να επανέρχεται στο τώρα, πάρτε βαθιές ανάσες και πείτε του «Στοπ! Ησύχασε τώρα, θέλω να επικεντρωθώ στη στιγμή μου».
Άφημα: Ένα πολύ σημαντικό βήμα είναι η συνειδητοποίηση ότι με την υπερανάλυση δεν πετυχαίνουμε τίποτα, γιατί πολύ απλά δεν μπορούμε να τα ελέγχουμε όλα, ούτε μπορούμε να παίρνουμε πάντα τις «τέλειες» αποφάσεις. Στη ζωή δεν υπάρχουν εγγυήσεις και τα λάθη μάς βοηθούν να εξελισσόμαστε. Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να αφήσουμε τα ηνία του ελέγχου και να αφεθούμε στη ροή των πραγμάτων, με εμπιστοσύνη στον εαυτό μας για το ότι κάνει το καλύτερο που μπορεί και ό,τι και αν συμβεί είναι σε θέση να το αντιμετωπίσει.
Δράση: Το μεγαλύτερο αντίδοτο στην υπερανάλυση είναι η δράση! Με τη συνεχή ανάλυση ζούμε μέσα στο μυαλό μας, όμως η ζωή είναι έξω από αυτό. Εκεί που ξεκινάει η δράση, σταματά η ανάλυση. Στρέψτε την προσοχή στις λύσεις, ξεκινήστε από μικρά πράγματα και ενεργοποιηθείτε. Αυτό, όχι μόνο θα ηρεμήσει τον νου, αλλά θα τονώσει τη διάθεση και την αυτοπεποίθηση σας.
Το να πάμε κόντρα στην υπεραναλυτική τάση του μυαλού μας και γενικά στις συνήθειες μας είναι μία δύσκολη υπόθεση. Χρειάζεται θέληση, δέσμευση, εξάσκηση και επιμονή. Πρέπει, όμως, να έχουμε πάντα υπόψιν ότι ο νους εκπαιδεύεται και μπορούμε από αντίπαλο να τον κάνουμε σύμμαχο μας.
Το μυαλό μας είναι ένα απίστευτο εργαλείο, που μάς δόθηκε για να κάνουμε πράγματα, όχι για να εγκλωβιζόμαστε μέσα σε αναλύσεις και να μένουμε στάσιμοι. «Η πολλή ανάλυση φέρνει παράλυση» λένε. Ας μην κατοικούμε μέσα στο μυαλό μας. Ας το χρησιμοποιήσουμε για να κάνουμε τη ζωή μας καλύτερη!
Κείμενο: Αγγελική Κονιδάρη
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας MSc.-Εκπ.Ψυχοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία
J.J.Musk (2017). How to stop over analyzing: Analysis to paralysis ? And how over stop over thinking everything. Kindle edition.
0 Σχόλια